ماهنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 13، شماره 7، مهر 1399 ، شماره پی در پی 53

بررسی سبک‌شناسی منظومۀ « ازهر و مزهر » اثر نزاری قهستانی

صفحه (159 - 180)
فرشته گل سرخی ، سید مهدی رحیمی (نویسنده مسئول)، محمد بهنام فر
تاریخ دریافت مقاله : اسفند 1398
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : اردیبهشت 1399

چکیده

منظومۀ ازهر و مزهر، سرودۀ نزاری قهستانی، اثری است در قالب مثنوی که مضمون اصلی آن روایت داستان دو دلداده به یکدیگر و جنگهای مزهر برای بازپس‌گیری ازهر است. با توجه به موضوع اثر و به کار رفتن موضوعات عشق و حماسه در آن، میتوان این منظومه را از نوع ادبی تلفیقی غنایی- حماسی دانست. در این مقاله که به روش کتابخانه ای و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی نوشته شده است به بررسی سبک‌شناسی این اثر پرداخته ایم. از مجموع ده هزار و ششصد بیت این منظومه، تعداد چهارهزار بیت بطور تصادفی، از هر دو بخش غنایی و حماسی اثر مورد بررسی قرارگرفته است. بنابراین هدف اصلی این مقاله بررسی و تعیین ویژگیهای سبکی در دو بخش غنایی و حماسی منظومۀ ازهر و مزهر است. نتایج تحقیق نشان میدهد که انتخاب بحر هزج علاوه بر اینکه در بخش غنایی باعث تناسب وزن با موضوع سخن گردیده است، در بخش حماسی نیز با موضوع اثر تناسب دارد. تکرار واج ، واژه، تخفیف کلمات و جناس، باعث افزایش موسیقی درونی این منظومه شده است.ساختار سبکی واژه ها آمیزه ای از زبان غنایی، محاوره ای، حماسی و عرفانی است. مختصات ادبی کلام، بیشتر بر تقلید استوار است؛ بیشترین نوع تشبیهات حسی به حسی است، استعاره ها بیشتر مکنیه اند و کنایه ها بیشترعامیانه و محاوره ای است .

کلمات کلیدی
سبک‌شناسی , ازهر و مزهر , نزاری قهستانی , منظومۀ حماسی- غنایی

• -انواع ادبی. (1376). شمیسا، سیروس، تهران، فردوس.
• -زبان شعر. ( 1347). ناتل خانلری، پرویز؛ مجلۀ سخن، دورۀ هجدهم، صص257-260
• - زندگی و آثار نزاری.(1370). بای‌بوردی، چنگیز غلام علی؛ ترجمۀ مهناز صدری. تهران: انتشارات علمی.
• - ساخت آوایی زبان.(1377). مشکوه الدینی، مهدی؛ مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
• -سبک‌شناسی. (1370).بهار، محمدتقی . چاپ پنجم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
• - سبک‌شناسی شعر فارسی از رودکی تا شاملو. ( 1381). غلامرضایی، محمد؛تهران: جامی
• - سبک‌شناسی نظریه‌ها، رویکردها و روشها. ( 1391). فتوحی، محمود ؛چاپ اول، تهران: سخن
• -صور خیال در شعر فارسی،(1372) شفیعی کدکنی، محمدرضا، تهران، آگاه.
• - فنون بلاغت و صناعات ادبی.(1383). همایی، جلال‌الدّین، چاپ بیست و دوم. تهران: نشر هما.
• - کلّیّات سبک‌شناسی. (1372). شمیسا، سیروس، تهران: انتشارات فردوس.
• -موسیقی شعر. (1391). شفیعی کدکنی، محمدرضا، تهران، آگه.
• - مثنوی ازهر و مزهر.(1394).نزاری قهستانی، سعدالدّین بن شمس‌الدّین، تهران: نشر هیرمند.
• - نگاهی تازه به بدیع. (1383). شمیسا، سیروس، چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات فردوس.
• - وزن و قافیۀ شعر فارسی. (1369). وحیدیان کامیار، تقی. چاپ دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.